Δος μου έναν τόπο να σταθώ και τότε θα μπορούσα ακόμα και την Γη να κινήσω («Δως μοι πα στω και ταν γαν κινάσω»), έλεγε ο Αρχιμήδης. Ο τόπος αποτελεί δηλαδή τον αναγκαίο όρο εγκατάστασης της ύπαρξης. Το κάθε άτομο θέλει να οριοθετήσει το εγώ του μέσα σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Εκεί θα αναδείξει τις δημιουργικές προοπτικές του, αφού αγαπήσει πρώτα αυτό το μέρος.
Στον περιορισμένο και προσιτό του χώρο, θα αναπτυχθεί η έννοια της ταυτότητας και θα διαμορφωθεί η συνείδηση, η ιδιότητα του πολίτη. Εκεί θα συγκροτηθεί αναπότρεπτα η αίσθηση του οικείου του περιβάλλοντος. Και τούτο επειδή, ακριβώς λόγω της περατότητας του χώρου, μπορεί κανείς να τον περιλάβει, να τον εντάξει στην άμεση εποπτεία του και να τον νοιασθεί. Εκεί θα καταστεί και το άτομο αναγνωρίσιμο.
Αγαπάμε, επομένως, το μικρό μας τόπο, εύλογα πέρα από ιδεολογικές αναγωγές, διότι συναποτελεί μια οιονεί φυσική συνέχεια της σωματικότητας και του ευρύτερου ψυχισμού μας. Νοιαζόμαστε για το χώρο μας γιατί προσβλέπουμε σε μια ποιοτική ζωή και προσδοκούμε μια βίωση με όρους αισθητικούς για μας και τα παιδιά μας. Αυτή ωστόσο η φροντίδα για το χώρο μας, το περιβάλλον μας και την πόλη ευρύτερα, δεν γίνεται να υποστασιοποιηθεί, να λάβει μορφή, χωρίς την κοινή δράση και την αλληλεγγύη. Η αγάπη προς τη συνοικία νομοτελειακά σημαίνει αγάπη προς το γείτονα, έμπρακτη στήριξη των ευπαθών ομάδων και ατόμων της περιοχής, δραστηριοποίηση σε οικολογικά σχήματα, κοινωνικοποίηση δηλαδή και συλλογική συνείδηση. Δηλώνει ακόμα την προθυμία και τον ζήλο μας για ευρύτερη συμμετοχή στα κοινά προβλήματα της συνοικίας μας και αναπόφευκτα σηματοδοτεί και πιστοποιεί τη δραπέτευση από την εσωστρέφεια και τη μοναξιά μας, από την αλλοτρίωση που μας περιθωριοποιεί ως άτομα και μας οδηγεί στην κατάθλιψη και την αδράνεια. Η συμμετοχή μας καταδεικνύει την αφύπνισή μας και την επιτακτική αναγκαιότητα της συλλογικής δράσης. Επομένως μιαν αισιόδοξη νέα θεώρηση των πραγμάτων και επανορισμό του ατομικού, του προσωπικού μας κόσμου. Μια νέα εγρήγορση και ευθύνη, για τον καθένα πλέον ξεχωριστά.
Όσοι, μεγαλύτεροι, από μας, είναι αλήθεια πως έχουμε αποσυρθεί, κατά κάποιον τρόπο, απογοητευμένοι από αγώνες άκαρπους και από διαρκείς ματαιώσεις. Φταίμε σίγουρα. Γιατί υπήρξαμε πάντα προσκολλημένοι στο μεγαλόπνοο και το γενικό. Με μια υπερφίαλη ίσως, κεντρική θεώρηση, θέλαμε «να αλλάξουμε τον κόσμο». Υψιπετείς οι καλές προθέσεις μας.
Στο μικρό μας χώρο, στην πόλη μας, αρχίζουμε ξανά, αλλάζοντας όμως τώρα τον εαυτό μας. Μάθαμε να εμπιστευόμαστε και να επενδύουμε στο μικρό και στο άμεσο και όπως θα έλεγε και ο William Blake, μεγάλος Άγγλος ποιητής, μόνο μέσα από το μερικό και το μικρό μπορούμε να αναχθούμε στο γενικό και να το κατανοήσουμε. «Μπορώ να δω», έλεγε, «τον κόσμο όλο σ’ έναν κόκκο άμμου και τον παράδεισο σ’ ένα αγριολούλουδο».
Εδώ, λοιπόν, στην Ηλιούπολη, όλοι μαζί ας δούμε τι μικρό μπορεί να συνεισφέρει ο καθένας μας. Και δεν μας χωρίζουν τίποτα χάσματα ιδεολογίας, καιρός πια να το πάρουμε χαμπάρι αυτό. Δε φάνηκε να ξέρουμε εμείς και τόσα πολλά, αφού και οι «ιδεολογίες μας», ευάλωτες και εύθραυστες αποδείχθηκαν. Η συλλογική ήττα μας, αυτό, πιστεύω, πιστοποιεί κατεξοχήν.
Με ευχάριστη έκπληξη βλέπω να λειτουργούν πλέον στην Ηλιούπολη με την εύλογη προοπτική περεταίρω ανάπτυξης, ιατρεία και φαρμακεία κοινωνικής στήριξης, καρδιολογικές μονάδες, προγράμματα βοήθειας πασχόντων, ηλικιωμένων και αδύναμων οικονομικά συμπολιτών μας. Δημιουργήθηκαν, με τη φροντίδα των δημοτικών αρχών και του Δημάρχου προσωπικά, καθόσον είμαι σε θέση να το διαπιστώνω, κέντρα κοινωνικής αλληλεγγύης, ψυχοπαιδαγωγικά ινστιτούτα, κοινωνικά παντοπωλεία, σε συνεργασία με διάφορους φορείς, σχολεία ή με την αρωγή της Εκκλησίας. Λειτουργούν κοινωνικά φροντιστήρια για δωρεάν μαθήματα σε απόρους μαθητές, όπως και σε μετανάστες, θέμα που προσωπικά με απασχολεί αφού επί χρόνια ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, έχω δραστηριοποιηθεί και εργασθεί ως υπεύθυνος σε αυτόν ακριβώς τον τομέα. Δράσεις σε τομείς αθλητισμού, δημιουργία όλο και περισσότερων χώρων παιδικής χαράς και άλλων τόπων αναψυχής, πάρκων κτλ., μπορούμε όλοι να δούμε. Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθεί η ανάπτυξη και η δραστηριοποίηση στον τομέα του πολιτισμού, με πολυποίκιλες δραστηριότητες (λέσχες ανάγνωσης κτλ.).
Μπορούμε να μένουμε πλέον στην πόλη μας, να μην καταφεύγουμε στο κέντρο και να μας αρέσει τώρα η πόλη μας, ο νέος ρυθμός μας. Αρκεί βέβαια να βλέπουμε ό, τι συντελείται γύρω μας. «Είμαστε η ερμηνεία μας», τόνιζε ο Σεφέρης. Για να αντιληφθούμε, θέλω να πω, τις μικρές και μεγαλύτερες αλλαγές γύρω μας, πρέπει να απαλλαγούμε από τις προκαταλήψεις μας, από τη νοοτροπία της άρνησης και της καταγγελίας και να ατενίσουμε τον κόσμο με μια νέα υπευθυνότητα. Με μιαν άλλη αισιοδοξία, αφήνοντας τις παλιές ιδεοληψίες που μόνο ανώφελες φάνηκαν.
Είναι άραγε αυτά σχέδια και προγράμματα ενός παραταξιακού σχήματος ή οι παρόμοιες δράσεις και επισημάνσεις συνιστούν την έκφραση της κοινής συλλογικής συνείδησης του πολίτη της συνοικίας μας, που υπηρετώντας ανυστερόβουλα την ουσιαστική αποκέντρωση, μακριά από τετριμμένες κομματικές λογικές, από κραυγές και συνθήματα παρωχημένα, θα συνεπικουρήσει εκείνους τους υπεύθυνους και πρόθυμους να συνεισφέρουν σε μιαν ισότιμη και υπεύθυνη δράση; Στην έμπρακτη αλληλεγγύη και στη συσπείρωση πολιτών και ομάδων, στη χαμηλόφωνη, δηλαδή την αθόρυβη αλλά ουσιαστική συμμετοχή. Στην ανάκτηση της συνοικίας από τον πολίτη της.
Γιώργος Μάρκου
Ομότιμος Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής
Πανεπιστημίου Αθηνών
Δημοσίευση 27/03/2014
